Boinәn na Sasab’iәn

 

An sasab’әn Boi’nәn an әsad sa mga ‘frustration’ ko, bilang Buhinon. Mәya ko kinta’na na makasorat pa ako ag makabasa nin mga literatura alin sa banwaan ko. Sa ngowan pipoo’nan ko na an pag-adal nin Boi’nәn, dawa sab’iәn pang sarala an mga pigsarabi ko o pigsororat ko didi sa page na adi. An mәya ko lang, sana, agko makabasa nadi ag itama an sala kong konsepto sa lenggwahe ko.

Sa ngowan, adi an isi kong pagsorat.

Kaiba sa pigkoko’nan ko kan mga sasab’iәn nin Boinәn ay an bokobolaryong pigsorat ni Yukihiro Yamada (c. 1972), na alin man sa buhiclaveria.tripod website (әsad sa mga agbay na free webpages na nagitaong detalye sa lengwahe kan Buhi.

A BUHI BICOL VOCABULARY
by Yukihiro Yamada

Copied from the Buletin of the Faculty of Education, Kochi University, Japan – No. 24 Series I, 1972

An kagayonan nin bokobolaryo nin Buhi, ay an pag-iksplikar nin mga ‘phonetics’ na pigamit sa Boi’nәn.

Phonetic : Symbol : Explanation
?     glottal stop used in the middle or end of a word, such as in the word ‘adi?’ (king) vs.              ‘adi’ (this);

ә     the pepet vowel

ŋ

Didi sa parte kan phonetics, agko ako mәyang iklaro. Sa kaә3yan kong paggamit nin Boinәn bilang sa’kәng linggua franca, normal na an pagsorat kan mga sasabi’әn na’mәn na paburoba’go. Kada’klan, agko sadiring bersyon ag pataratara kan pagsorat. Adi an sa’kәn:

  • An glottal stop (?) na piggamit, ay binalyowan ko nin bagading simbolo (‘) na kuwit, ta kadipisil sa pagbasa an pagkita nin tandang pananong sa bitnga nin sasab’iәn, ta pirmi na ning piggamit sa oriyan kan pangugusap.
    • Sa?ri ika nakaistar?
    • Sa’ri ika nakaistar? (*where do you live?)

 

  • An pepet vowel, o an schwa (ә). Di ko isi ana capital nadi kaya ading simbolo na ni (Ə) an pigparagamit ko.
    • Rәmrәm (*remember)
    • Əsad (*one)

 

  • An (ŋ) o ‘eng’ ay pareyas man sana sa pagsabi ng ‘ng’, kaya di ko na lang pigbalyowan ta pareyas man sana.

 

Dagdag alin sa libro ni Mrs. Saez (ag sadiri ko man interpretasyon)

  • An (x) na piggamit sa bokobolaryo ni Yamada, ay amo na adi yo (3) na piggamit nin mga Boi’nәn pag nagitext (kaya kami napapagsab’yan na ‘jejemon’ dawa di’ man. Sinorat gayәd ni Yamada an (x) para sab’iәn na әdang letra sa alpabeto na nagitogma didi. Alin sa sorat ni Mrs. Saez, an pinaka-arani na itsora nya letra na adi ay an (ζ). Baga iya (3) pero tolong kurba ana piggamit. An katinig na adi ay baga nang sa’mәn lang piggamit. An pagsawәd nadi ay pareyas sa pagsabi nin ‘ngә’. Kaipowan mong irәkәt ana dolo kan dila sa taas nin ngoso para mailowas ana baga nang ‘guttural sound’ sa liәg.
    • Baxәy (Yamada) – Baζәy (Saez) – Ba3әy (*house)
    • Axa (Yamada) – Aζa (Saez) – A3a (*pungent/chili)
    • Dakәxә (Yamada) – Dakәζә (Saez) – Dakә3ә (*big)

 

  • Ədang letrang ‘u’ sa tataramon namәn. Pigbalyowan na  adi nin ‘o’. Marәrә3g aan sa phonetics na’mәn sa pagisa’wәd.  Sab’iәn mo nin makәsәg, ag iba pagrәnggәn ana tolo.
    • Sulat (Tagalog) – Surat (Bikol) – Sorat (Boi’nәn)
      • Sa ngowan piggamit ana ‘u’ lalo na pag alin sa banyaga.

 

  • Ədang letrang ‘h’ sa tataramon namәn. Pareyas sa ‘u’.
    • Dahon (Tagalog) – Daon (Boi’nәn)
      • Sa ngowan agko na man ‘h’ na piggamit lalo na pag agko na halo na ibang sasab’iәn.

 

Sa baba ay әsad sa mga example na pigtao ni Yamada (Ingles ag Boi’nәn), ag sa baba ay an pagsorat na alin ki Saez.

English Yamada Saez
I waited for you for a long time. әxәy na kitá pinag?әxát. әζәy na kitang pinag’әζat.
He says his back is itchy magaәtәx konó aná tawtód niyá magaәtәζ konó aná tawtód niyá.